SafeJournalists mreža usvojila Deklaraciju o unapređenju bezbjednosti novinarki na Zapadnom Balkanu

Tekst Deklaracije:

Mi, predstavnici i predstavnice novinarskih udruženja i sindikata, medija, javnih institucija, organizacija civilnog društva i pojedinačni novinari/ke i eksperti/kinje iz cijelog regiona Zapadnog Balkana, okupljeni/e na regionalnoj konferenciji „Novinarstvo na udaru: doba neslobode i nepokolebljivosti profesije“, prepoznajemo da je obezbjeđivanje bezbjednosti novinarki ključni uslov za zaštitu slobode izražavanja, jačanje demokratije i garantovanje prava građana na informisanje.

Uprkos postojećim obavezama u oblasti rodne ravnopravnosti, novinarke širom regiona i dalje se suočavaju s nesrazmjernim rizicima, uključujući onlajn uznemiravanje, fizičko zastrašivanje, diskriminaciju na radu i rodno zasnovano nasilje. Ovi rizici često su pojačani preplitanjem drugih oblika diskriminacije na osnovu etničke pripadnosti, starosti, invaliditeta, seksualne orjentacije ili drugih društvenih i ekonomskih uslova, stvarajući višestruke slojeve ranjivosti. Slabi institucionalni odgovori, fragmentirani pravni okviri i ukorijenjene rodne norme stvorili su okruženje u kojem se nasilje i uznemiravanje često umanjuju ili ostaju nekažnjeni, primoravajući mnoge novinarke na autocenzuru.

Javne institucije imaju dužnost da štite osnovna prava, dok medijske organizacije, novinarska udruženja, sindikati, civilno društvo i međunarodni partneri obezbjeđuju zagovaranje, praćenje, solidarnost i podršku. Zajedno ćemo doprinijeti stvaranju bezbjednog i podsticajnog okruženja za novinarke širom Zapadnog Balkana, u skladu s našom zajedničkom evropskom perspektivom.

Zajednički principi

• Rodna ravnopravnost, sloboda izražavanja i sloboda medija su osnovna prava u temeljima demokratije i evropskih integracija.
• Sve mjere moraju imati pristup usmjeren na žrtvu i intersekcijski pristup, obezbjeđujući prilagođenu zaštitu i podršku.
• Bezbjednost zahtjeva aktivno angažovanje i solidarnost svih kolega—žena i muškaraca, urednika i menadžera—u izgradnji inkluzivnih i podržavajućih redakcija; ovo podrazumijeva i frilensere/ke i druge u nesigurnim oblicima rada.
• Regionalna solidarnost i evropska saradnja neophodni su za jačanje bezbjednosti novinarki.

Obaveze državnih institucija

• Radićemo na usklađivanju nacionalnih pravnih okvira sa standardima UN, EU i Savjeta Evrope, uključujući Konvenciju UN o eliminaciji svih oblika diskriminacije žena (CEDAW), Istanbulske konvencije Savjeta Evrope, preporuka GREVIO i pristupnih mjerila EU, kako bismo spriječili rodno zasnovano nasilje i obezbijedili odgovornost za prijetnje i napade.
• Jačaćemo kapacitete organa za sprovođenje zakona i pravosuđa da blagovremeno i djelotvorno reaguju na prijetnje—fizičke i digitalne—primjenom rodno osjetljivih prisitupa usmjerenih na žrtvu.
• Podržavaćemo fer radne standarde u medijskom sektoru rješavanjem neformalnosti i unapređenjem socijalne zaštite, u saradnji sa sindikatima i profesionalnim udruženjima.
• Radićemo na obezbjeđivanju pristupačnih mehanizama za rješavanje uznemiravanja i diskriminacije na radnom mjestu, uz zaštitu od odmazde.
• Nastavićemo usklađivanje sa pravnom tekovinom EU, sprovodeći obaveze koje podvlače odgovornost tehnoloških kompanija za rodno zasnovano onlajn nasilje, uz uspostavljanje sistematskog prikupljanja i objave rodno razvrstanih podataka o prijetnjama novinarima.
• Radićemo na obezbjeđivanju djelotvornih institucionalnih odgovora kako bi prijetnje i napadi na novinarke bili adekvatno istraženi uz poštovanje pravičnog postupka.

Obaveze medijskih udruženja, sindikata i civilnog društva

• Obavezujemo se da zagovaramo sprovođenje pravnih i regulatornih okvira, obezbjeđujući da zakoni i institucionalne mjere ne budu samo usvojeni, već i djelotvorno primjenjeni, te da držimo vlasti odgovornima kroz monitoring, izvještavanje i aktivno učešće u javnim debatama i procesima kreiranja politika.
• Obavezujemo se da promovišemo i zagovaramo kod medija usvajanje i primjenu rodno svjesnih protokola bezbjednosti u redakcijama, koji se bave fizičkim rizicima, onlajn uznemiravanjem, digitalnom bezbjednošću, psihosocijalnom i medicinskom podrškom i sveukupnom socijalnom zaštitom novinarki.
• Obavezujemo se da uspostavimo i ojačamo nezavisne mehanizme unutar medijskih organizacija za sprječavanje i rješavanje seksualnog uznemiravanja, rodne diskriminacije i drugih oblika zlostavljanja na radnom mjestu, obezbjeđujući da novinarke mogu bezbjedno da prijave povrede prava i dobiju podršku.
• Obavezujemo se da promovišemo jednake mogućnosti i pravedne uslove rada za novinarke, uključujući sigurne ugovore, prava u vezi s materinstvom i zastupljenost na liderskim pozicijama; sindikati se obavezuju da jačaju kolektivno pregovaranje u cilju zaštite prava žena u profesiji.
• Obavezujemo se da pružamo usluge podrške novinarkama pod prijetnjom, uključujući pravnu pomoć, psihološku podršku, medicinsku njegu i finansijsku pomoć, kao i da pratimo i javno izvještavamo o slučajevima nasilja i diskriminacije.
• Obavezujemo se na regionalne i međunarodne razmjene dobrih praksi, obezbjeđujući da se naučene lekcije dijele i da solidarnost preko granica jača otpornost novinarki.

Zajedničke obaveze

Svaki akter, djelujući u dobroj vjeri i u okviru svog mandata, nastoji da obezbijedi komplementarnost i podstakne saradnju, imajući u vidu da održivi napredak u pogledu bezbjednosti novinarki zavisi od kolektivnog napora:

• Podsticaćemo strukturisanu saradnju između institucija, medija, sindikata, civilnog društva i međunarodnih partnera radi podrške bezbjednosti novinarki i slobodi medija.
• Jačaćemo regionalne mehanizme istraživanja i zagovaranja, uključujući i mreže kao što je platforma SafeJournalists, kako bismo dokumentovali prijetnje, prikupljali razvrstane podatke i davali preporuke zasnovane na dokazima, podstičući time zagovaračke akcije.
• Redovno ćemo sazivati regionalne forume kako bi bezbjednost novinarki ostala visoko na političkim i javnim agendama, povezujući je sa konsolidacijom demokratije i procesom evropskih integracija.
• Promovisaćemo solidarnost među novinarima, obezbjeđujući da koleginice i kolege—i žene i muškarci—zajedno istupaju protiv uznemiravanja, prijetnji i diskriminacije i neguju kulturu međusobne podrške u profesiji.
• Podržavaćemo jačanje mjera zaštite, uključujući, gdje je to moguće, mehanizme brze reakcije za novinarke suočene sa neposrednim prijetnjama.
• Unapređivaćemo saradnju sa međunarodnim organizacijama i mrežama—uključujući Evropsku uniju, Savjet Evrope, OEBS, Ujedinjene nacije, Reportere bez granica (RSF), partnere iz programa Media Freedom Rapid Response (MFRR) i druge—kako bismo zaštitu novinarki na Zapadnom Balkanu uskladili sa međunarodnim standardima i dobrom praksom.

Usvajanjem ove Deklaracije potvrđujemo našu zajedničku odgovornost da stvorimo bezbjedno, pravedno i podsticajno okruženje za novinarke širom Zapadnog Balkana. Zaštita novinarki jeste zaštita same demokratije.

Tekst deklaracije na engleskom jeziku možete pročitati ovdje.